Bilgisayarın insan ile fiziksel ilişki içinde olduğu donanım ve ergonomi konuları birçok farklı etkenin birlikte oluşturduğu bir çalışma dinamiği ortaya koymuştur. Performans, maliyet ve sağlık unsurlarının kullanıcı yararına en efektif şekilde kullanılabilmesi iyi bir donanım seçimi ve uygulanabilirliği olan ergonomik düzenlemelere bağlıdır.
Bilgisayar uygulamalarında performans ve kapasite artışı sadece donanımsal özelliklere bağlı olarak sağlanamaz. Uygun yazılım kullanımı ve kullanıcı bilgisi de performansı en az donanım kadar etkilemektedir. Bu hususlar göze alındığında donanım seçimi sırasında kullanıcının bilgi düzeyi ve yapılacak işin niteliği de büyük önem kazanmaktadır. Kullanım amacına uygun olmayan bir bilgisayar, sahip olduğu üstün donanım özelliklerinden bir çoğunun kullanılamamasına, bazı zamanlarda da uygulamalarda yetersiz kalmasına neden olur. Bu çıkarımlardan hareketle, fiyat / performans oranı ile kullanıcı bilgisi / beklenen iş oranının dengeli bir şekilde oluşturulması gerekir. Bilgisayar kullanımı konusunda yetersiz bilgi birikimine sahip bir personele pahalı bir donanıma sahip performansı yüksek bir sistem tahsis etmek, beklenen işin gerçekleştirileceği anlamına gelmez. Yine bilgisayar tabanlı grafik-tasarım uygulamalarında tecrübeli bir personel perfomansı düşük bir sistem karşısında beklenen işi üretemeyecektir.
Günümüz bilgisayar teknolojisindeki hızlı gelişmeler sürekli olarak yeni donanımların kullanıcının beğenisine sunulmasına yol açsa da kişisel bilgisayarları temel aldığımızda bu donanımları 5 temel kategoride ele almak mümkün olmaktadır.
- Temel Donanımlar
- Çoklu Ortam Aygıtları
- Çevre Birimleri
- Ağ bağdaştıcıları
- Yedekleme Üniteleri
TEMEL DONANIMLAR: Bilgisayarın çalışabilmesi için gerekli olan minimum bileşenleri içerir.
İşlemci: Bilgisayarın beyni gibidir, mantıksal ve matematiksel işlemleri yapar, karar verir, donanımlar arası ilişkiyi düzenler. İşlemcinin performansını, sahip olduğu çekirdek yapısı ve saat çarpanı (kaldırabildiği elektrik akımı) sonucu elde edilen MHZ üzerinden değer belirler. Anakartta işlemciye özel bir yuvaya takılır.
Anakart: Bilgisayarın omurgasıdır. Tüm donanımın birbiri ile olan fiziksel bağlantısını sağlar. Bilgi akışının tamamı anakart üzerinden sağlanır. Bilgisayar ilk açılışını anakart üzerinde bulunan değiştirilemez hafızadaki (ROM) veriler yardımıyla gerçekleştirir. Anakartın veri yollarındaki hızı, sahip olduğu işlemci, hafıza ve sabit diske göre değişiklik göstermektedir.
Hafıza (Bellek):Veriler ve komutlar burada saklanır. Sistem açık olduğu sürece bilgiler bellekte saklanabilir. Sistem kapatıldığında veriler ve komutlar bellekten silinir. Hafızaların kapasiteleri MB değeri üzerinden, performansları ise işlemci ve anakart ile olan veriyolu hızı gözönüne alınarak belirlenir. Anakartta üzerinde özel olarak tasarlanmış yuvalara monte edilir.
Ekran Kartı: Ekranda görüntülenecek grafikler için video sinyali yaratan adaptör. Bilgisayarın işlediği veriyi monitör, televizyon, video projektör gibi görüntü aygıtlarında gösterime uygun hale getiren birim. Ekran kartlarının performansları üzerlerinde bulunan hafıza miktarına ve çipset özellikerine göre değerlendirilir. Anakart üzerinde bulunan AGP isimli özel bir yuvaya takılır. Kimi ekran kartları anakart ile bütünleşik olabilirler.
Sabit Disk: Verileri kalıcı olarak depolayabildiğimiz birim. Sabit disklerin kapasiteleri GB değeri üzerinden, performansları ise veri erişim hızını belirleyen saniyede diskin dönme hızı olan RPM değeri üzerinden değerlendirilir. Sabit diskler iki farklı mimari üzerinde kurulmuştur. IDE arabirimi kullananlar ve SCSI arabirimi kullananlar. SCSI yapısına sahip sabit disklere erişim IDE'ye göre daha hızlıdır. Ancak SCSI disklerin maliyeti IDE'ye göre oldukça yüksektir. Anakarta sabit diskin yapısal özelliğine göre tasarlanmış kablolar ile bağlanır.
Monitör: Ekran kartından gelen video sinyallerinin kullanıcı tarafından görülebilen bir hale getiren birim. Monitörün değerlendirilmesi esnasında dikkat edilecek birçok farklı değer vardır. Bu değerler; Ekran büyüklüğü (Inch olarak), desteklediği maksimum çözünürlük, renk derinliği ve nokta aralığıdır. Monitörler iki farklı mimariye sahip olarak üretilmektedirler: Geleneksel – Tüplü monitörler ve Likit Kristal Ekranlı olanlar. Görüntüyü tüp teknolojisi ile oluşturan monitörler hesaplı sahip olma maliyetleri ile likit kristal (LCD) monitörler ise kapladıkları alan ve düşük güç tüketimi yüzünden tercih edilirler. Ekran kartının monitör için olan özel çıkışına monitör kablosu ile bağlanır.
Kasa: Bilgisayarın monte edildiği birimdir. Elektirik akımının regüle edildiği güç kaynağıda kasanın içinde bulunur. Kasada bulunan güç kaynağı sayesinde, ülkemizi örnek aldığımızda, 220 Voltluk elektrik akımı 24 Volta çevrilerek anakarta aktarılır. Güç kaynağı aynı zamanda sürücüleri de besler. Kullanım yerlerine ve estetik kaygılara göre farklı kasa tasarımları bulunmaktadır. Kasalar, donanım barındırma kapasitesi, soğutma yeteneği ve kapladığı yer açısından değerlendirilebilir. Anakart ve diğer kartlar kasaya vidalar ile tutturulur.
Klavye: Üzerinde rakam, alfabetik karakter ve özel işaretlerden oluşan tuş takımı bulunan ve kullanıcının bilgisayara komut vermesini, bilgi girişi yapabilmesini sağlayan birim. Ülkemizde iki farklı tuş dizilimine sahip klavye bulunmaktadır. Bunlar Q klavye ve F klavye olarak adlandırılırlar. F klavye dizilimi daktilolardaki tuş dizilimi ile aynıdır. Q klavyenin dizilimi ise daha evrensel bir yapıya sahiptir. Türkiye genelindeki kişisel bilgisayarların bir çoğunda Q klavye kullanılmasına rağmen kamu kuruluşlarında personelin daktilo bilgisinden dolaytı F klavye kullanımı daha yaygındır. Klavye üzerinde aynı tuşun farklı karakterler üretebilmesi için değişik tuş ve tuş kombinasyonları bulunur. Bu tuşlar �Shift� ve �Kontrol (CTRL)� tuşları olarak adlandırılır. Ayrıca klavyede kullanılan programa göre özelliği değişen �Fonksiyon� (F1, F2...) tuşları bulunur. Anakarta kendi kablosu ile bağlanır. Çok düşük voltta elektirk akımını da bu kablo üzerinden alır. �PS2� ve �USB� adı verilen farklı bağlantı türleri vardır.
Fare (İşaretleyici): Çalışma yapılan bir programdaki bir özelliğin işaretlenmesini yada bir komutun çalıştırılmasını sağlayan birim. Klavye gibi fareninde �PS2� yada �USB� olarak anakarta farklı bağlantı şekilleri mevcuttur.
Disket Sürücü: Yedekleme yada taşıma amaçlı bilginin kalıcı olarak depolanabildiği 3.5 inch'lik manyetik disklerin okunmasını sağlayan birim. Disket sürücünün bir diğer fonksiyonu ise sabit diskde yaşanan sorunlar yüzünden sitemin disket içindeki bilgiler yardımıyla açılabilmesini sağlamaktır. Sisteme tanımlı bir disket sürücü olmadan bilgisayar açılmaz. Disket sürücü anakarta özel bir kablo ile bağlanır.
ÇOKLU ORTAM AYGITLARI: Bilgisayarın görebilmesini, duyabilmesini, konuşabilmesini sağlayan, çoklu ortam uygulamalarının (video, müzik, oyun...) ve yüksek kapasitedeki veri yığınlarının depolanabilmesine ve taşınabilmesine olanak veren birimlerdir.
Ses Kartı: Analog ses dalgalarını dijitale, dijital ses bilgilerini ise analog bir yapıya dönüştürebilen birim. PCI adı verilen anakart üzerindeki bir yuvaya takılır. Bazı anakartlar üzerinde bütünleşik olarak bulunabilir. Analog ses girişi ve çıkışı için kart üzerinde dışarıdan erişilebilen özel yuvalar bulunur. Oyun kontrolörleri ile midi aygıtları için de özel bir bağlantı birimi içerir.
CD–ROM Sürücü: CD-ROM adı verilen dijital medyadan veri okuyabilen birim. Anakarta kablo ile bağlanır. Ses kartına dijital olarak veri aktarabilen ekstra bir bağlantı kablosu da vardır. CD-ROM sürücüler anakarta aktarabildikleri Kb üzerinden veri miktarı ile değerlendirilirler.
CD–ROM Yazıcı: CD-ROM adı verilen dijital medyadan veri okuyabilen ve yazabilen birim. Anakarta kablo ile bağlanır. Ses kartına dijital olarak veri aktarabilen ekstra bir bağlantı kablosu da vardır. CD-ROM yazıcılar anakarta aktarabildikleri Kb üzerinden veri miktarı ve CD-ROM üzerine veriyi yazabilme hızlarına göre değerlendirilirler. Yazılabilen CD-ROM'ların özelliklerine göre defalarca veri yazıp silebilme yetenekleri vardır.
DVD–ROM Sürücü: DVD-ROM adı verilen dijital medyadan veri okuyabilen birim. Anakarta kablo ile bağlanır. Ses kartına dijital olarak veri aktarabilen ekstra bir bağlantı kablosu da vardır. DVD-ROM sürücüler anakarta aktarabildikleri Kb üzerinden veri miktarı ile değerlendirilirler.
DVD–ROM Yazıcı: DVD-ROM adı verilen dijital medyadan veri okuyabilen ve yazabilen birim. Anakarta kablo ile bağlanır. Ses kartına dijital olarak veri aktarabilen ekstra bir bağlantı kablosu da vardır. DVD-ROM yazıcılar anakarta aktarabildikleri Kb üzerinden veri miktarı ve DVD-ROM üzerine veriyi yazabilme hızlarına göre değerlendirilirler.
WEB Kamerası: Hareketli görüntüyü bilgisayara aktaran birim. Ses kartıyla senkronize çalışabilen bu kamera, düşük maliyeti ile yaygın bir kullanıma sahiptir. Çevre birimlerinden biri olarak da sayılabilen bu aygıt bilgisayara �USB� adı verilen veri aktarım teknolojisi üzerinden anakarta bilgi aktarır. Bilgisayara bağlı olarak kayıt yapabilme yeteneğine sahiptir. Kendi üzerinde (çoğu modelde) veri depolama yeteneği yoktur. İhtiyaç duyduğu enerjiyi �USB� sayesinde anakart üzerinden alır.
Radyo – TV Kartı: Analog olarak alınan Radyo ve TV yayınlarını bilgisayarda işlenebilecek dijital formata çeviren birim. Anakart üzerinde bulunan PCI yuvalara takılır. Ses kartı ile arasında analog ses transferini sağlayan bir kablo bulunur. Kart üzerinde Radyo ve TV anten girişleri ile harici kamera ve video bağlantıları için ekstra girişler bulunur.
ÇEVRE BİRİMLERİ: Bilgisayara veri aktarımı ve çıkşı konusunda destek olan birimlerdir. Farklı formattaki medyaların dijital ortama, dijital ortamdaki verilerin farklı medyalara aktarılmasını sağlarlar.
Yazıcı: Bilgisayarda yapılan çalışmaları raporlamak amacıyla kağıt üzerine yazan birim. Yazıcılar; nokta vuruşlu, mürekkep püskürtmeli, ısıtmalı ve lazer olarak çeşitlere ayrılırlar. Yazıcılar, bir saniyede yazabildiği karakter adedi veya dakikada yazabildiği sayfa adedine göre değerlendirilirler. Anakarta Paralel port yada �USB� üzerinden bağlanırlar.
Tarayıcı: Bir doküman yada magazin sayfasından aldığı görüntüyü bilgisayar dijital olarak aktaran birim. Tarayıcılar; �Flatbet Scanner� (bilgileri taranacak sayfanın tarayıcı camı üzerine düz olarak yerleştirilen), �Feed Scanner� (birbiri ardına yapılacak taramalarda tek sayfa beslemeli), �Drum Scanner� (yazı ve resim sayfası bilgilerini bir tambur üzerinde döndürerek tarayan) ve �Handheld Scanner� (tarama kafası görüntü taraması yapılacak ortama taşınabilen) olarak dört tipe ayrılır. Tarayıcılar, dokümanı tarama hızı ve maksimum tarama çözünürlüğüne göre değerlendirilirler. Anakarta Paralel port yada �USB� üzerinden bağlanırlar.
Kesintisiz Güç Kaynakları: Bilgisayarın elektrik kesintisi sırasında çalışabilmesi yada güvenli bir şekilde kapatılabilmesi için geçici olarak elektrik kaynağı sağlayan birim. Kesintisiz güç kaynakları teknik özelliklerine göre yazılım ile iletişim halinde olabilirler ve bilgisayarı kontrol edebilirler. Sistemleri ayakta tutma sürelerine ve devreye giriş hızlarına göre değerlendirilirler. Bilgisayarın güç kaynağı ile şehir ceryanı arasında bulunur.
AĞ BAĞDAŞTIRICILARI: Bilgisayarların lokal yada genel ağlara bağlanmalarını sağlayan birimlerdir.
Ağ Kartları: Bilgisayarın ağ kabloları üzerinden lokal yada genel ağlara bağlanmalarını sağlayan birimlerdir. Veriler dijital olarak kablolar üzerinden ağ kartlarına aktarılır. İşlenen veriler yine ağ kartları üzerinden yollanır. Anakart üzerindeki �PCI� yada �ISA� yuvalarını kullananırlar. Bazı anakartlarda bütünleşik olarak bulunabilirler. Saniyede aktardıkları veri üzerinden değerlendirilirler
.
Fax Modem Kartları: Bilgisayarların telefon kabloları üzerinden lokal yada genel ağlara bağlanmalarını sağlayan birimlerdir. Veriler analog olarak kablolar üzerinden modeme akratılır ve dijitale dönüştürülür. İşlenen veriler bu sefer dijital yapıdan analoğa çevrilerek yollanır. Bir anlamda fax-modem kartı analog ve dijital sinyaller arasında çevirici işlevini görür. Harici yada dahili olarak sistemde bulunabilirler. Paralel porttan yada �USB� ile harici olarak, �PCI� yada �ISA� yuvalarını kullanarak ise dahili olarak anakarta bağlanırlar. Bazı anakartlarda bütünleşik olarak bulunabilirler. Saniyede aktardıkları veri üzerinden değerlendirilirler.
YEDEKLEME ÜNİTELERİ: Verilerin güvenli bir şekilde yedeklenmesi için kullanılan birimlerdir. Bir çok farklı sürücü yedekleme birimi olarak kullanılabillir. Yedeklemede kullanılan en iyi çözüm yüksek kapasiteli manyetik bantlar üzerine sistemin tam bir kopyasının alınmasıdır.